Energetyka, jako jedna z kluczowych gałęzi infrastruktury krytycznej, stoi dziś przed wyzwaniem zapewnienia nie tylko niezawodnej dostawy energii, ale również odporności na zagrożenia cybernetyczne. Transformacja sektora, związana z integracją odnawialnych źródeł energii (OZE), cyfryzacją oraz automatyzacją, zmusza operatorów do wdrażania nowych standardów komunikacji i zabezpieczeń. W kontekście rosnących zagrożeń i zmieniającej się sytuacji geopolitycznej, cyberbezpieczeństwo staje się jednym z filarów bezpiecznego funkcjonowania państwa.
Dlaczego cyberbezpieczeństwo jest dziś kluczowe?
Współczesne systemy elektroenergetyczne są coraz bardziej złożone i podatne na ataki. Przekształcenie klasycznych sieci w zautomatyzowane systemy zarządzane cyfrowo, stworzyło nowe wektory zagrożeń. Każde inteligentne urządzenie, każdy licznik zdalnego odczytu, każda stacja transformatorowa podłączona do sieci – to potencjalny punkt wejścia dla cyberprzestępcy.
Cyberataki na infrastrukturę energetyczną mogą mieć katastrofalne skutki – od lokalnych przerw w dostawie energii po poważne awarie systemowe, zagrażające życiu i zdrowiu ludzi. Co więcej, ataki te coraz częściej stają się elementem szerszych działań geopolitycznych i militarnych.
Najczęstsze typy ataków na energetykę
- Ataki typu ransomware – szyfrowanie danych systemowych i żądanie okupu za ich odszyfrowanie.
- Ataki typu DDoS (Distributed Denial of Service) – przeciążenie serwerów i systemów SCADA, prowadzące do ich niedostępności.
- Infiltracja i sabotaż – przejęcie kontroli nad systemami sterującymi (PLC, RTU) i celowe uszkadzanie infrastruktury.
- Phishing i socjotechnika – wykorzystywanie ludzkich błędów w celu uzyskania dostępu do systemów.
- Ataki łańcucha dostaw – infekowanie oprogramowania lub sprzętu jeszcze przed jego wdrożeniem do infrastruktury.
- Ataki typu spoofing i jamming – zakłócanie lub fałszowanie sygnału GNSS (np. GPS, GALILEO), używanego do synchronizacji czasu w systemach energetycznych. Spoofing polega na podstawieniu fałszywego sygnału, który sprawia, że urządzenia „myślą”, że czas jest inny, niż w rzeczywistości. Jamming to zakłócenie sygnału, co prowadzi do jego całkowitej utraty. Oba ataki mogą skutkować błędną korelacją danych pomiarowych, utratą synchronizacji stacji elektroenergetycznych i trudnością w analizie incydentów.
Fot. Bitstream
Przykłady cyberataków na sektor energetyczny
Przykładem tego typu ataków mogą być ataki na ukraińskie systemy elektroenergetyczne w grudniu 2015 i 2016, które spowodowały przerwy w dostawie prądu dla setek tysięcy mieszkańców. Wykorzystano wtedy złośliwe oprogramowanie BlackEnergy i Industroyer.
Kolejnym przykładem może być atak ransomware na Colonial Pipeline w 2021 roku wymierzony w firmę zarządzającą największym rurociągiem paliwowym w USA. Doprowadził do wstrzymania dostaw na kilka dni i dużych zakłóceń w całym kraju.
Z kolei próba cyberataku w 2022 roku w Kanadzie zmusiła producenta i dostawcę energii elektrycznej Hydro-Québec do czasowego odłączenia części systemów IT, co pokazuje skalę zagrożeń nawet w wysoko rozwiniętych krajach.
Każdy z tych incydentów pokazuje, że infrastruktura energetyczna jest celem nie tylko cyberprzestępców, ale także grup powiązanych z państwami, które prowadzą cyberwojnę jako element strategii polityczno-militarnej.
Geopolityka, a cyberbezpieczeństwo – rosnące znaczenie ochrony systemów energetycznych
W ostatnich latach obserwujemy gwałtowne zmiany w układzie sił międzynarodowych. Rosnące napięcia na linii Wschód-Zachód, wojna w Ukrainie, niestabilność na Bliskim Wschodzie oraz eskalacja konfliktów w cyberprzestrzeni sprawiają, że energetyka znajduje się w centrum uwagi zarówno obrońców, jak i agresorów.
Współczesne konflikty nie toczą się już wyłącznie na polach bitew – równie istotna jest wojna informacyjna i cybernetyczna. Przerwanie dostaw energii może osłabić odporność państwa, zdezorganizować społeczeństwo i obniżyć morale. Dlatego cyberbezpieczeństwo staje się nie tylko technicznym wyzwaniem, ale również strategicznym priorytetem narodowym.
Technologie wspierające cyberbezpieczeństwo
W odpowiedzi na dynamicznie rosnące zagrożenia, rozwijane są technologie zapewniające odporność systemów energetycznych. Należą do nich m.in.:
- Szyfrowanie transmisji danych – technologie takie jak MACsec (warstwa 2) i IPsec (warstwa 3) gwarantują poufność, integralność i autentyczność danych przesyłanych między urządzeniami.
- Segmentacja sieci i firewalle przemysłowe – oddzielają krytyczne systemy od mniej bezpiecznych sieci biurowych i internetu, minimalizując ryzyko eskalacji ataku.
- Detekcja i reakcja na incydenty (IDS/IPS) – rozwiązania monitorujące ruch sieciowy w czasie rzeczywistym, pozwalające na szybkie wykrycie i blokadę podejrzanych działań.
- Multisystemowe i multiczęstotliwościowe odbiorniki GNSS.
- Zdalne monitorowanie i zarządzanie – pozwala na szybką reakcję na potencjalne zagrożenia, analizę stanu sieci oraz diagnostykę awarii bez konieczności fizycznej obecności w stacji.
Fot. Rozwiązania Bitstream do transmisji danych i synchronizacji czasu
Rozwiązania BitStream wspierające cyberbezpieczeństwo w energetyce
W BitStream dostarczamy urządzenia wspierające transmisję danych i synchronizację czasu, które zapewniają bezpieczeństwo komunikacji. Są to między innymi:
- Serwery czasu z obsługą PTPv2, GNSS i IRIG-B – zapewniają nanosekundową precyzję synchronizacji, kluczową dla dokładnej analizy zdarzeń. Serwery czasu i przełączniki spełniają wymagania normy IEC 62443-4-2 w zakresie uwierzytelniania użytkowników z wdrożonym mechanizmem rozgraniczenia uprawnień, kontroli dostępu, integralności komunikacji i szyfrowania danych, bezpieczeństwa aktualizacji oprogramowania.
- Urządzenia zgodne z IEC 61850-3 z obsługą MACsec/IPsec – gwarantują ochronę danych,odporność na cyberataki oraz tworzą bezpieczną strefę komunikacyjną nawet w środowiskach o najwyższych wymaganiach niezawodności.
- Multisystemowe i multiczęstotliwościowe odbiorniki GNSS
- Funkcją zdalnego monitorowania – minimalizują czas reakcji i zwiększają odporność systemu na awarie i ataki.
- Mechanizmy detekcji jammingu i spoofingu.
Nasze serwery czasu reprezentują najwyższą jakość w dziedzinie synchronizacji i precyzji czasowej. Są one kluczowym elementem w sieciach i systemach, gdzie dokładność czasu odgrywa kluczową rolę, takich jak centra danych, instytucje finansowe, sieci telekomunikacyjne oraz właśnie w sektorze energetycznym. Zaawansowane technologie, z których korzystamy w Bitstream zapewniają niezrównaną precyzję, niezawodność i stabilność. Urządzenia te są zdolne do synchronizacji z wieloma źródłami czasu, w tym satelitarnymi systemami nawigacji, takimi jak GPS czy GALILEO co gwarantuje najwyższy poziom dokładności.
Z kolei nasze przełączniki przemysłowe do zastosowań w infrastrukturze krytycznej i sieciach wrażliwych czasowo stanowią kluczowe komponenty, gdzie opóźnienia transmisji danych mogą wpłynąć na jakość usług lub bezpieczeństwo operacji. Są one niezbędne w środowiskach, które wymagają szybkiego i nieprzerwanego przesyłania. Wykorzystując rozwiązania zestandaryzowane jak i mechanizmy autorskie, te przełączniki gwarantują minimalne opóźnienia oraz wysoką przepustowość, zapewniając jednocześnie niezawodność i stabilność działania. Dzięki nim, informacje przesyłane są prawie natychmiastowo, co ma kluczowe znaczenie w aplikacjach czasu rzeczywistego.
Podsumowanie i rekomendacje dla operatorów sieci
Cyberbezpieczeństwo w energetyce nie może być traktowane jako opcja – to warunek konieczny utrzymania ciągłości działania i zaufania społecznego na co wskazują normy i nowe dyrektywy takie jak NIS-2. Inwestycje w bezpieczną infrastrukturę cyfrową to dziś inwestycje w bezpieczeństwo narodowe.
Operatorzy systemów przesyłowych i dystrybucyjnych powinni regularnie aktualizować polityki bezpieczeństwa i przeprowadzać testy odporności (np. testy penetracyjne), wdrażać segmentację sieci, szyfrowanie transmisji, wdrożyć precyzyjną synchronizację czasu oraz szkolić personel w zakresie cyberbezpieczeństwa i reagowania na incydenty.
Jednak to co najważniejsze, to wybierać sprawdzone, niezawodne, certyfikowane technologie oraz rozwiązania jako fundament stabilnych i bezpiecznych systemów energetycznych.
Magdalena Oleszko
Starszy Specjalista ds. Marketingu BitStream
